ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის უმაღლესმა წარმომადგენელმა ჯოზეპ ბორელმა ამ კვირაში მკაცრად გააკრიტიკა ევროპის საგარეო პოლიტიკა, როდესაც „რადიკალური გაურკვევლობა“ სუფევს და „ერთმანეთის მიყოლებით“ წარმოუდგენელი მოვლენები ხდება.
ეს განცხადებები ბორელმა გააკეთა ყოველწლიურ მიმართვაში, რომლის ამოცანაც, როგორც ამბობენ, ევროკავშირის დიპლომატების „გამოფხიზლება“ იყო. მან ხაზი გაუსვა ევროპის სუსტ მხარეებს დემოკრატიისა და დიპლომატიის კუთხით. ჯოზეპ ბორელმა განსაკუთრებით შეაქო ოლივერ შმიტი, სამხრეთ დანიის უნივერსიტეტის ომის კვლევის ცენტრის პროფესორი, რომელმაც ძირითად პრობლემად დაასახელა ევროპის დამოკიდებულება რუსეთსა და ჩინეთზე - კეთილდღეობის კუთხით და აშშ-ზე - უშიშროების კუთხით.
ოლივერ შმიტს რადიო თავისუფლების კორესპონდენტი ენდი ჰეილი
დაუკავშირდა და მას საერთაშორისო დღის წესრიგზე, რუსეთიდან და ჩინეთიდან მომავალ საფრთხეებზე და ევროკავშირის შიგნით დემოკრატიის კუთხით არსებულ პრობლემებზე ესაუბრა.
რადიო თავისუფლება: ჯოზეპ ბორელმა 10 ოქტომბერს პირდაპირ ილაპარაკა ევროპისა და გლობალური ვითარების პრობლემებზე და აღწერა პროცესი, „რომელშიც ჩვენი კეთილდღეობის წყაროები განცალკევებულია ჩვენი უსაფრთხოების წყაროებისგან“ და თქვა, რომ ეს ტენდენცია ყველაზე კარგად თქვენ აღწერეთ. შეგიძლიათ მათთვის, ვინც თქვენ ნაწერს კარგად არ იცნობს, მარტივად ჩამოაყალიბოთ თქვენი ძირითადი არგუმენტი?
ოლივიე შმიტი: ეს, ძირითადად, ემპირიული დაკვირვებაა: ზოგადად რომ აღვწერო, ცივი ომის დასრულების შემდეგ ევროპის კეთილდღეობა დამოკიდებულია ამერიკის მიერ უზრუნველყოფილ უსაფრთხოებაზე, რუსულ გაზსა და ნავთობზე და ჩინეთთან ვაჭრობაზე.
ეს განსხვავდება ცივი ომის ეპოქისგან, როდესაც აშშ დასავლეთ ევროპისთვის იყო უსაფრთხოების წყაროც და ძირითადი სავაჭრო პარტნიორიც (ენერგეტიკა კი დივერსიფიცირებული იყო).
უსაფრთხოებისა და კეთილდღეობის წყაროების განცალკევებამ, და კეთილდღეობის დამოკიდებულებამ მოთამაშეებზე, რომლებსაც, შესაძლოა, მტრული პოლიტიკური დღის წესრიგი ჰქონდეთ, ევროპის გეოპოლიტიკურ სისუსტეს შეუწყო ხელი.
რადიო თავისუფლება: ამან თუ შეუწყო ხელი ისეთ მოვლენას, როგორიცაა, მაგალითად, რუსეთის შეჭრა უკრაინაში?
შმიტი: გარკვეულ დონეზე. მიმაჩნია, რომ ბატონმა პუტინმა დასავლეთის ლიდერებთან ურთიერთობისგან ისწავლა, რომ, როდესაც ის ძალას გამოიყენებდა, ისინი მაშინვე მოგვარებას ეცდებოდნენ და შედარებით იოლი იყო მაღალი დონის პოლიტიკოსებზე (მაგალითად, გერმანიის კანცლერებზე და საფრანგეთის პრემიერ-მინისტრებზე) გავლენის მოხდენა სარფიანი თანამდებობებით. მას ნამდვილად სჯეროდა, რომ რუსულ ნავთობსა და გაზზე ევროპის დამოკიდებულება უბიძგებდა ევროპის ლიდერებს უკრაინის მიტოვებისკენ (მას, ალბათ, ახლაც მიაჩნია, რომ ამ ზამთარს ეს ასეც მოხდება).
ეს, ცხადია, რუსეთის მიერ დაწყებული ომის ერთადერთი ახსნა არ არის. მას მჭიდრო კავშირი აქვს ასევე ნეოიმპერიულ იდეოლოგიასთან, თუმცა, ბატონ პუტინს ნამდვილად სჯეროდა, რომ ძლიერი სტრატეგიული პოზიცია ჰქონდა.
რადიო თავისუფლება: შეიძლება, რომ რუსეთის მიერ უკრაინაში გაჩაღებულ ომზე დასავლეთის პასუხმა, განახლებულმა მცდელობამ, რომ დაუპირისპირდნენ ჩინეთის გავლენას, დააჩქაროს ან სხვაგვარად იქონიოს გავლენა მოვლენებზე. მაგალითად, თქვენ მიერ აღწერილი ვითარება შეცვალოს? ისე ჩანდა, რომ ომისშემდგომი წესრიგი საბოლოოდ იყო გაცვეთილი, ახლა კი განახლდა იმპულსები დასავლეთის გასაერთიანებლად და - უკეთესი ტერმინი არ გვაქვს - აშშ-ის დაცვის გასაძლიერებლად.
შმიტი: მართლაც, მიმაჩნია, რომ უკრაინაში დაწყებულმა ომმა და იმის თანდათანობით გაცნობიერებამ, რომ ჩინეთთან ვაჭრობა კარგი საქმე არაა და მას გეოპოლიტიკური შედეგები მოჰყვება, შესაძლოა, ეს პროცესი შეცვალოს. თუმცა, მან უკვე შექმნა ბიზნესინტერესები, რომლებიც ამას მთელი ძალით შეეწინააღმდეგებიან.
რადიო თავისუფლება: ბორელმა გაგვაფრთხილა, რომ „დანარჩენი მსოფლიო სულ უფრო ნაკლებადაა მზად, რომ ჩვენს მოდელს მისდიოს“. თუმცა, ევროპაშიც ხდება მსგავსი რამეები - მაგალითად, უნგრეთში, რომელსაც პრემიერ-მინისტრი ვიქტორ ორბანი მართავს. ზოგან კი ევროპის გავლენას ამცირებს დასავლეთის სტრუქტურებთან ინტეგრაციის ნაკლებობა - მაგალითად, ბალკანეთსა და კავკასიაში. ამ რეგიონებსაც იგივე ემუქრებათ?
შმიტი: უნგრეთი ცხადი მაგალითია ქვეყნისა, რომელიც ევროკავშირს იდეოლოგიურად უპირისპირდება (და რუსეთთან და ჩინეთთან მიდის კომპრომისზე), ამავდროულად კი სარგებლობს ევროპული ფულით, რათა თავისი კორუმპირებული სისტემა დააფინანსოს. ევროპარლამენტის მემარჯვენე-ცენტრისტული "სახალხო პარტია" და გერმანელი კონსერვატორები ამგვარ საქციელს სიხარულით უგულებელყოფენ, რადგან ის გერმანიის ინდუსტრიას აძლევს ხელს.
ეს ნათელი მაგალითია, თუ როგორ ჯობნის ბიზნესინტერესი უსაფრთხოების საკითხებს, ჩვენს შემთხვევაში, ევროპული წესრიგის ლიბერალურ საფუძველს. ზოგადად, კეთილდღეობასა და უსაფრთხოებას შორის დაძაბულობას გლობალიზაციის პროცესი ამწვავებს. ასე რომ, ამ პროცესს, სხვადასხვა დოზით, ბევრი ქვეყანა განიცდის.
რადიო თავისუფლება: რა არის ყველაზე დიდი საშიშროება, რაც ამ „განცალკევების პროცესს“ ახლავს დასავლეთისთვის და დანარჩენი მსოფლიოსთვის? თქვენს სტატიაში 21-ე საუკუნეში ალიანსების გადანაწილების შესახებ წერდით, რომ ალიანსების შეკვრა უფრო რთული ხდება და „პოლიტიკური ლიდერები სულ უფრო თვითნებურ გადაწყვეტილებებს იღებენ, როდესაც არჩევანს უსაფრთხოებასა და ავტონომიას შორის აკეთებენ.“ რა სახის საერთაშორისო არქიტექტურის ჩამოყალიბებას ელით 21-ე საუკუნეში?
შმიტი: უდიდესი საფრთხე, ცხადია, ისაა, რომ ეს განცალკევება საშუალებას აძლევს გარეშე - და პოტენციურად მტრულად განწყობილ - ძალებს, რომ გავლენა იქონიონ ევროპის ქვეყნების უსაფრთხოებისა და პოლიტიკური ცხოვრების მიმდინარეობაზე. ეს მათ საშუალებას აძლევს, რომ საკუთარი ინტერესები გაატარონ კონკრეტული ლობისტების მეშვეობით, ეკონომიკური იძულების შესაძლებლობა ეძლევათ და ა.შ.
ზოგადად, საჭიროა, რომ ბიზნესის დამოკიდებულება თანხვედრაში მოვიდეს უსაფრთხოების სპეციალისტების დამოკიდებულებასთან. ეს ორი თემი ახლა ძალიან დაშორებულია ერთმანეთს.
რადიო თავისუფლება: ამ კვირაში რუსეთმა „ფეისბუკის“ მფლობელი კომპანია „მეტა“ „ექსტრემისტულ“ ორგანიზაციად გამოაცხადა. ამავე დროს, ილონ მასკი საკამათო მოსაზრებებს გამოთქვამს უკრაინაში მიმდინარე ომთან და ჩინეთსა და ტაივანს შორის არსებულ დისპუტთან დაკავშირებით. "მეტას" გავლენა ცხადია, მასკსაც თავისი ხედვა აქვს, რომელსაც თან აშკარა ბიზნესინტერესები ახლავს. რა როლს ასრულებს ბიზნესი და ინდუსტრია თქვენ მიერ აღწერილ ვითარებაში?
შმიტი: ისინი ამ განცალკევების პროცესს უწყობენ ხელს. ბიზნესს, ცხადია, მოგება ამოძრავებს - პოლიტიკა, მათი აზრით, ხელისშემშლელი ფაქტორია. თუმცა, პოლიტიკური ლიდერების პასუხისმგებლობაა კეთილდღეობის მოთხოვნების დაბალანსება უსაფრთხოების საჭიროებებით და ზოგჯერ, როცა საჭიროა, ბიზნესის ინტერესების მოთოკვით.
რადიო თავისუფლება: იცოდით, რომ ბორელი თურმე ასე კარგად იცნობს თქვენს ნააზრევს და მას ევროკავშირის ელჩებს უკითხავს?
შმიტი: წარმოდგენა არ მქონდა. ბორელთან ან მის გუნდთან შეხება არ მქონია, თუმცა, რა თქმა უნდა, ძალიან მეამა.
